De stationsklok van het Russische plaatsje Lev Tolstoj staat sinds de dood van de beroemde schrijver 105 jaar geleden stil op vijf over zes. Het rustige plaatsje Astapovo, zoals het toen nog heette, werd plotseling het toneel van een enorm mediacircus, toen op 31 oktober 1910 een zieke Tolstoj in het bed van de stationsmeester werd gelegd.
Lev Tolstoj verlaat Jasnaja Poljana!
In de vroege ochtend van 28 oktober 1910 is Tolstoj in het geheim vertrokken van zijn geliefde Jasnaja Poljana. Zijn thuissituatie was onhoudbaar geworden nadat hij en zijn vrouw Sofia steeds vaker ruzie hadden over zijn vriend Tsjterkov, een Tolstoj aanhanger die volgens Sofia te veel invloed had. Bovendien wilde hij eindelijk de idealen gaan naleven waar hij zo vaak over schreef, een eenvoudig bestaan, te voet door het land reizen, afscheid nemen van zijn bezittingen. Samen met zijn dokter Makovitski gaat hij naar het station, waar hij twee kaartjes met verschillende bestemmingen koopt, om te voorkomen dat hij nagereisd wordt.
In de trein wordt hij vrijwel direct herkent en iedereen gaat naar zijn coupé om hem in het echt te zien en naar hem te luisteren. Nog dezelfde dag kopt een krant “Lev Tolstoj verlaat Jasnaja Poljana”. Als Sofia, die behoorlijk paranoïde en ziekelijk jaloers is, ontdekt dat haar man haar verlaten heeft, rent ze naar de vijver in de tuin en probeert zich daar te verdrinken (ze weet dat de vijver niet diep is).
Hoe Tolstoj in Astapovo terecht komt
Op de eerste dag van zijn reis bezoekt Tolstoj het beroemde Optina Pustin klooster om daar te praten met de geestelijken en te overnachten. De volgende dag bezoekt hij zijn zuster in het nabijgelegen Sjamardinoklooster. Daarna koopt hij een derdeklas kaartje richting de Kaukasus.
Op 31 oktober, krijgt hij echter longontsteking, en in de avond is zijn toestand dermate verslechterd, dat Makovitski besluit hem op het eerstvolgende station van de trein te halen. En dat station is Astapovo. De stationsmeester Ivan Ozolin herkent Tolstoj en staat een kamer in zijn huis af aan de zieke schrijver.
Tolstoj's ziekte is wereldnieuws
Het duurt niet lang, of de hele wereld is op de hoogte. De pers stroomt massaal naar Astapovo en alle details, tot aan het eten van de schrijver aan toe, worden breed uitgemeten. Er worden in de week die volgt maar liefst 1000 telegrammen verstuurd vanuit Astapovo. Meneer Pathé zelf stuurt een cameraploeg en geeft opdracht alles te filmen. Sofia is inmiddels ook gearriveerd, maar haar man wil haar niet zien. Ook dit pijnlijke huwelijksdrama wordt uitgebreid vastgelegd.
De rust waar Tolstoj naar verlangde is ver te zoeken. Een deel ontgaat hem gelukkig, maar niet dat zijn vrouw probeert om hem te zien, en dat agiteert hem. De verdeeldheid van de familie Tolstoj bereikt een hoogtepunt. Sofia en de kinderen die aan haar kant staan bivakkeren in de eersteklas wagon waarmee ze naar Astapovo zijn afgereisd en Tsjertkov, de dokter en de kinderen die aan Lev's kant staan verblijven in het huis van de stationsmeester, die inmiddels met zijn eigen gezin elders onderdak heeft gevonden.
Wel, dit is het einde; dat is alles…
Tolstoj's toestand verslechtert en hij verliest steeds vaker het bewustzijn. De laatste woorden die hij tegen zijn dochter Sasja zegt zijn “Wel, dit is het einde; dat is alles.”. Als Sofia eindelijk bij haar man wordt toegelaten is hij niet meer bij kennis. In het bijzijn van zijn vrouw en kinderen overlijdt Tolstoj om vijf over zes in de ochtend van 7 november 1910.
De in Astapovo aanwezigen nemen daar afscheid. Op 9 november zal Tolatoj begraven worden op Jasnaja Poljana, zonder de kerk, aangezien hij geëxcommuniceerd is. Er is enorme belangstelling voor zijn begrafenis, maar er worden geen extra treinen ingezet (de regering heeft in Rusland altijd moeite gehad met de dood van omstreden schrijvers). Met een speciale trein wordt het lichaam van Tolstoj van Astapovo naar Zaseka gebracht. Daar staan in de vroege ochtend duizenden mensen in de vorst en mist te wachten.
Het is drie uur lopen van het station naar Jasnaja Poljana en de kist wordt eerst door zijn zonen en daarna door zijn boeren gedragen. Sofia en haar kinderen lopen achter de kist en de menigte zingt zachtjes het orthodoxe lied Eeuwige Herinnering, dat altijd op begrafenissen gezongen wordt. Thuis ligt Tolstoj nog drie uur opgebaard en naar schatting vijfduizend mensen lopen veelal in tranen langs zijn kist. Dan wordt hij begraven op een plek op zijn familielandgoed die in zijn jeugd een belangrijke rol speelde.
En zo is de eerste niet religieuze begrafenis ooit in Rusland een feit.
Gelezen boeken:
–Tolstoy, a Life – Rosamund Bartlett
–Tolstoy – A.N. Wilson
Dankzij de filmploeg van Pathé kunnen we beelden zien van Tolstoj's begrafenis:
Posted with Blogsy
A Russian Affair 